लोकस्पर्श न्यूज नेटवर्क
ओमप्रकाश चुनारकर,
‘संपादकीय’
गडचिरोलीसारख्या भारताच्या हृदयात वसलेल्या आदिवासी जिल्ह्यात जेव्हा कोणीतरी केवळ डॉक्टरी पदासाठी नव्हे, तर समाजासाठी स्वतःला झिजवतो, तेव्हा त्या माणसाच्या यशाकडे केवळ कारकीर्दीच्या प्रगतीसारखं पाहता येत नाही – त्याकडे पाहावं लागतं एका सामाजिक आश्वासनाच्या रूपात. डॉ. मनीष नामदेवराव मेश्राम यांच्या फुफ्फुसरोगतज्ज्ञ (Pulmonologist) पदावर झालेल्या MPSC निवडीमागे केवळ वैद्यकीय पात्रता नाही, तर एक दशकाहून अधिक काळाची सातत्यपूर्ण समाजसेवेची तपश्चर्या आहे. त्यांनी केवळ औषधं दिली नाहीत – त्यांनी माणूस दिला.
2006 साली वर्धा येथील विनोबा भावे ग्रामीण वैद्यकीय महाविद्यालयात वैद्यकीय शिक्षण सुरू करताना त्यांना डोळ्यांपुढे होती ती केवळ एक पदवी नव्हती – ती होती गडचिरोलीसारख्या मागासलेल्या भागातल्या माणसांना आरोग्याचा, आधाराचा आणि आत्मविश्वासाचा श्वास देण्याची जिद्द. नागपूर, नांदेड आणि मुंबईसारख्या शहरांतील अनुभव गाठीशी बांधून ते पुन्हा गडचिरोलीच्या दिशेनं वळले – कारण इथं त्यांची नाळ होती, आणि इथं अजूनही कुणालातरी नुसते डॉक्टर नव्हे, तर डोळ्यातले अश्रू समजणारा सहप्रवासी हवा होता.
2011 पासून जिल्हा सामान्य रुग्णालयात कार्यरत असलेल्या डॉ. मेश्राम यांनी केवळ तपासण्या केल्या नाहीत – त्यांनी मानसिक आजाराविषयी बोलायला भीती वाटणाऱ्या समाजात, समजूतदारपणे संवादाचं दार उघडलं. त्यांनी टीबी, मानसिक आजार, व्यसनमुक्ती अशा अनेक आघाड्यांवर लोकांना हात दिले – आणि त्या हाताच्या मऊपणामध्ये माणसांचा आत्मसन्मान जपला. कोविडच्या काळात तर त्यांनी डॉक्टर या शब्दाचा अर्थच बदलून टाकला. पीपीई किटमध्ये लपलेल्या चेहऱ्यामागून त्यांचा आवाज, त्यांचं हलकं हास्य आणि त्यांच्या डोळ्यांमधून झळकणारा विश्वास याने अनेक घाबरलेली मनं पुन्हा उभी राहिली. तेव्हा त्यांचं रुग्णालय हे केवळ उपचाराचं ठिकाण नव्हतं – ते माणुसकीच्या उबदार श्वासांचं घर होतं. त्यांचं काम फाईलांमध्ये कमी आणि माणसांच्या स्मरणात अधिक आहे. DMHP प्रकल्पाचे नोडल ऑफिसर असताना त्यांनी मानसिक आरोग्याच्या दुर्लक्षित कक्षा समाजाच्या चर्चेच्या केंद्रस्थानी आणल्या.
MDR-TB चे प्रकरणं असोत की केमोथेरपीसाठी आवश्यक समुपदेशन – त्यांनी प्रत्येक वेळेस रुग्णाला नव्हे, माणसाला पाहिलं. त्यामुळेच आज त्यांच्या यशावर केवळ कुटुंबीयांचा नाही, तर गडचिरोलीच्या हजारो नागरिकांचा हक्क आहे. ही निवड केवळ प्रशासकीय भरतीची यादी नाही – ही जनतेच्या मनाने निवडलेली सन्मानचिन्ह आहे. जिथं बहुसंख्य डॉक्टर शहराकडं धाव घेतात, तिथं डॉ. मेश्राम यांनी जंगलातल्या गावा-खेड्यांना स्वतःचं केंद्र मानलं. आणि म्हणूनच ही निवड MPSCची असली, तरी विजय हा माणुसकीचा आहे. त्यांच्या जीवनप्रवासात ‘स्पर्धा’ ही दुसऱ्यांना मागे टाकण्याची नव्हे, तर समाजासाठी पुढं चालत राहण्याची प्रेरणा आहे. आणि आज जिथं आपल्याला सतत खालावलेली संवेदनशीलता, बाजारीकरण आणि आरोग्यव्यवस्थेतील बेगडी घोषणांचं राज्य दिसतं, तिथं डॉ. मेश्राम हे एक प्रकाशवाटा दाखवणारं नाव बनून उभं राहतं. त्यांनी समाजाला दाखवून दिलं आहे की डॉक्टर होणं म्हणजे केवळ पदवी मिरवणं नव्हे – तर पदवीपलिकडं माणुसकी जगणं असतं. त्यांनी ही निवड कमावलेली आहे, ती हिशोब करून नाही – तर स्वतःला समाजासाठी खर्च करून. म्हणूनच गडचिरोलीचा जनमानस या निवडीकडे केवळ “एक यश” म्हणून पाहत नाही – तर “एक आश्वासन” म्हणून स्वीकारतो.